tel. 91 487 49 36 biuro@oil.szczecin.pl

Okręgowa Izba Lekarska w Szczecinie

OIL Informacje i porady prawne Dopuszczalność przesłuchania lekarza w toku postępowania przygotowawczego na okoliczności objęte tajemnicą lekarską

Dopuszczalność przesłuchania lekarza w toku postępowania przygotowawczego na okoliczności objęte tajemnicą lekarską

OPINIA PRAWNA
w sprawie dopuszczalności przesłuchania lekarza w toku postępowania przygotowawczego na okoliczności objęte tajemnicą lekarską

Stan sprawy
Grupa lekarzy należących do Okręgowej Izby Lekarskiej w Szczecinie zwróciła się do Prezesa Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie o pomoc w sprawie związanej z prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową w (…) postępowaniem przygotowawczym. Lekarze w swoim piśmie z dnia (…) wskazali, iż w w/w sprawie otrzymali wezwania do stawienia się w Prokuraturze celem przesłuchania ich w charakterze świadków pomimo braku postanowienia sądu o zwolnieniu ich z tajemnicy lekarskiej. Lekarze Ci uzyskali od prokuratora prowadzącego przedmiotowe postępowanie informację, iż zwolnienie z tajemnicy lekarskiej jest w ich przypadku zbędne, gdyż zgodę na zwolnienie z tajemnicy wyraziła rodzina zmarłego pacjenta.

Prezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie zwróciła się z prośbą o wydanie opinii prawnej odnośnie oceny stanowiska prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze w kwestii braku podstaw do zwalniania lekarzy przez sąd z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej.

Podstawa prawna

  1. ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634),
  2. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.),
  3. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.),
  4. Kodeks Etyki Lekarskiej – tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004 r. zawierający zmiany uchwalone w dniu 20 września 2003 r. przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy.

Wywód prawny

Tajemnica lekarska jest jednym z fundamentów, na których bazuje wykonywanie zawodu lekarza. Istnienie obowiązku zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, buduje niezbędne w procesie leczniczym zaufanie między pacjentem, a lekarzem. W polskim ustawodawstwie regulację dotyczącą tajemnicy lekarskiej zawarto przede wszystkim w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634).

Zgodnie z przepisem art. 40 ust. 1 w/w ustawy lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Jak wynika z art. 40 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy, lekarz jest zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w sytuacji, gdy zezwalają na to inne ustawy. Dotyczy to w szczególności ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, której art. 180 § 2 stanowi, iż osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, dorady podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Nadto w myśl art. 40 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz, z zastrzeżeniem sytuacji, o których mowa w ust. 2 pkt 1 – 5, jest związany tajemnicą również po śmierci pacjenta.

Stosowne przepisy traktujące w przedmiocie tajemnicy lekarskiej przewiduje również Kodeks Etyki Lekarskiej w art. 23 – 29. Zgodnie z art. 23 KEL lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej.

Obecnie nieuprawnione ujawnienie przez lekarza danych objętych tajemnicą lekarską stanowi nie tylko przewinienie zawodowe, będące podstawą wszczęcia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza. Ustawodawca, mając na względzie doniosłość tajemnicy lekarskiej, obwarował jej naruszenie również sankcją karną. Naruszenie tajemnicy lekarskiej kwalifikuje się bowiem jako naruszenie tajemnicy służbowej, o której mowa w przepisie art. 266 § 1 k.k., w myśl którego kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Z wyżej przytoczonych przepisów prawa wynika zatem, że po pierwsze zachowanie tajemnicy lekarskiej stanowi obowiązek, a nie prawo osoby wykonującej zawód lekarza czy lekarza dentysty. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 listopada 2004 r. (sygn. akt SK 64/2003) tajemnica zawodowa nie jest ustanowiona w interesie osoby wykonującej dany zawód, lecz w interesie osoby korzystającej z jej usług. Po wtóre decyzję o zwolnieniu lekarza (w celu przesłuchania go w charakterze świadka na okoliczności objęte tajemnicą lekarską) z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej w postępowaniu przygotowawczym podejmuje sąd na wniosek prokuratora. Lekarz może zatem zeznawać w charakterze świadka w danej sprawie dotyczącej pacjenta na okoliczności, które swoją materią obejmują okoliczności stanowiące tajemnicę lekarską, w razie wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie zezwolenia na przesłuchanie go w danej sprawie. Bez uzyskania takiego postanowienia lekarz nie ma prawa udzielać swojej wiedzy odnośnie okoliczności objętych tajemnicą lekarską organom procesowym. Do czasu zatem uzyskania postanowienia sądu w przedmiocie zwolnienia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, może on odmówić składania zeznań co do faktów objętych tą tajemnicą. Po zwolnieniu lekarza przez sąd jest on zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, lecz tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne z punktu widzenia przedmiotu danej sprawy i zakresu przesłuchania (określonego w postanowieniu sądu). Zwalnianie lekarzy przez sąd z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej winno przy tym następować wyjątkowo tj. tylko wtedy gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Każdorazowo zatem ocena tego, czy zachodzą podstawy do zwolnienia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, będzie należała do sądu.

Jednocześnie wskazać należy, że przepisy prawa nie przewidują możliwości zwolnienia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej przez rodzinę zmarłego pacjenta. Argumentacja ta nie może zatem stanowić podstawy do uchylania się przez prokuratora od złożenia wniosku do sądu o zwolnienie lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej (…)

 

Katarzyna Bednarek
Radca prawny